Το ιδιωματικό σύμπαν των έργων του Ηλία Κασσελά συγκροτείται από μορφές και σύμβολα που εγγράφονται στις χώρες του φανταστικού, του υπερβατικού, και εφιαλτικού αδιαχώριστα. Μαγικά στοιχεία, θεουργία, αλχημεία, αρχέγονοι συμβολισμοί με διατύπωση συναφή με τον τρόπο που συναντώνται σε αρχαίες θρησκείες, δηλώνουν την ύπαρξή τους μέσα από σύγχρονη σύνθεση και χρησιμεύουν στα χέρια του εικαστικού δημιουργού ως γλώσσα επαναδιατύπωσης των βαθύτερων υπαρξιακών ζητημάτων. Τα γνωστά σύμβολα που χρησιμοποιούνται είναι αρχέγονα, ενόσω τα λιγότερο γνωστά είναι απότοκοι εφαρμογής μιας ημιαυτόματης γραφής, αποτέλεσμα μιας εκεχειρίας μεταξύ του ασυνείδητου και των συμβάσεων του σχεδίου και της σύνθεσης.

Αν και τα έργα μοιάζουν να αποτελούνται από επεισόδια στην πραγματικότητα δεν είναι αφηγηματικά. Κάθε έργο είναι ένα σύνολο που μπορεί να παρομοιαστεί με μία συμφωνία κλασικής μουσικής. Αυτή μπορεί μεν να αποτελείται από μουσικές φράσεις, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η ανάγνωσή τους στην παρτιτούρα είναι ισάξια εμπειρία της ακρόασης του συμφωνικού έργου εκτελεσμένου από μία ορχήστρα! Κάθε έργο είναι μία ενότητα που περιέχει τον εαυτό της. Ένας ανέκφραστος ωκεανός από εικόνες ξεχειλίζει κάθε φορά που ο εικαστικός πιάνει να αποτυπώσει ένα έργο του. Τόσο τα θέματα όσο και τα σύμβολα, οι επιμέρους συνθέσεις και οι εικόνες που συναποτελούν αυτά τα πολύπλοκα ευφάνταστα και εξαιρετικά πυκνά στις έννοιες τους έργα ξεπηδούν από μία χαοτική φαντασιακή δεξαμενή η οποία ισορροπεί μεταξύ του συλλογικού ασυνείδητου και αρχέγονων ενστίκτων φόβων και διαλόγων μεταξύ του ανθρώπου, της γενεσιουργού αιτίας και του σύμπαντος.

Τα έργα βρίσκονται σε μία σχέση συναλληλίας με τους τίτλους τους. Αυτοί δίνουν τη διάθεση του έργου μέσα από μία γλώσσα που αγγίζει την αυτόματη γραφή. Οι τίτλοι δεν είναι απαραίτητα περιγραφικοί, ούτε απολογούνται για τα νοήματα του έργου. Δίνουν απλά ένα στίγμα του πλαισίου μέσα στο οποίο εντάσσονται τα σύμβολα, η δράση, τα επεισόδια, οι μορφές συνολικά, και, κατά μία καταστασιακή διάθεση, όλο το γίγνεσθαι του έργου. Κατά μία έννοια που ξεφεύγει πολύ από τον συνήθη ρόλο των τίτλων σε μεμονωμένα έργα τέχνης οι τίτλοι είναι μέρος τους.

Η εικαστική παραγωγή του Ηλία Κασσελά δύσκολα κατατάσσεται σε ένα συγκεκριμένο είδος, ύφος, ή τύπο τέχνης. Με χαρακτηριστικά που ομοιάζουν στον μαγικό ρεαλισμό, αλλά με μορφολογία διόλου ρεαλιστική, με υπερρεαλιστική διάθεση και ενίοτε αποτύπωση αλλά με μέσα που συνήθως ο υπερρεαλισμός δεν αγαπά, με στοιχεία γραμμικά και παράλληλα Pop Art, νοήματα βαριά και παράλληλα πανανθρώπινα, και με ένα σαφές φλερτ προς το κίνημα της επανάχρησης στην εικαστική δημιουργία, παρότι τα έργα είναι ζωγραφικά και όχι κατασκευαστικά κατά τα κελεύσματα του συγκεκριμένου κινήματος, τα δημιουργήματα του συναρπάζουν, προβληματίζουν και διακρίνονται για την πρωτοτυπία και τη συνέπεια του ύφους τους.

Ο ίδιος ομολογεί επιρροές από τον Austin Osman Spare, τον Hieronymus Bosch και τον Vincent van Gogh. Όσοι έχουν μελετήσει τα έργα των δύο πρώτων μπορούν με ευκολία να διακρίνουν την επιρροή από τις θεματικές και την εικαστική επεξεργασία των προβληματικών του πρώτου, και τη λειτουργία των μορφών και των συμβόλων στον δεύτερο. Αν η αναφορά στον Van Gogh ξενίζει, ο εικαστικός καλλιτέχνης απαντά, ότι, σε αυτόν τον συναρπάζει η έννοια της παγωμένης κίνησης που αναφέρεται Μάλλον στη θρησκευτικότητα του χαρακτήρα του, «διότι τα χρώματα και τα σχήματα θυμίζουν περισσότερο ύλη που αναζητά έναν μεγαλύτερο σκοπό έναν άλλο παρονομαστή προς κάτι ανώτερο».

Ορισμένοι πίνακες του Ηλία Κασσελά συνδιαλέγονται με φιλοσοφικά ρεύματα ή καθοριστικές φάσεις για την εξέλιξη του αφηγήματος του Δυτικού Εσωτερισμού και των Αρχαίων Θρησκειών. Παρόλα αυτά δεν εγγράφεται σε αυτά τα πλαίσια: συνομιλεί μαζί τους. Για παράδειγμα, η «δεύτερη σφαγή του Θεού-ήλιου» παίζει με τη μιθραϊκή θυσία του ταύρου στο επίπεδο της εντύπωσης, πριν ή μετά δηλαδή το μαχαίρι στο επίπεδο της ύλης. Η «δεύτερη γέννηση της Σοφίας» συνομιλεί με τη γνωστική κοσμογονία και συγκεκριμένα τη Σοφία, που θεωρείται η θηλυκή πλευρά του Θεού και Αγία Νύφη του Ιησού, η μητέρα της ύλης άρα και του ανθρώπου, η οποία λαχταρά την ισοπέδωση της ύλης για να ξαναβρεί τη θέση της, άρα η δεύτερη γέννησή της είναι ένα σχόλιο της επαναλαμβανόμενης σε κύκλους γέννησης, θανάτου και ανάστασης στη Φύση, συνώνυμο του IAO. «Η Ομόφωνη Στιγμή» περιγράφει -κατά τον καλλιτέχνη- το συναίσθημα της ζωγραφικής ολοκλήρωσης, η οποία ταυτίζεται με τη μυστηριακή ολοκλήρωση, με τον ίδιο τρόπο που ο William Blake ταύτιζε τη τέχνη με την οραματική φαντασία ως γενεσιουργό διαδικασία της κοσμογονίας. «Η ομόφωνη στιγμή», σύμφωνα με τον καλλιτέχνη «…αποτελεί επίσης μια όμορφη περιγραφή ενός μαγικού τελετουργικού το οποίο, μετά κόπων και βασάνων επιτέλους λειτουργεί όπως πρέπει. Τεχνικά το έργο αντανακλά το γενικό modus operandi της μοντέρνας τέχνης του τέλους του 1800-αρχές 1900, το κυβιστικό momentum όχι τόσο στυλιστικά όσο σα βάση στοχασμού πάνω στη σχέση χώρου-χρόνου και το πέραν αυτού: θέλω να βάλω τη 5η διάσταση στο παιχνίδι, και η 5η διάσταση ενδεχομένως να είναι η φαντασία».

Το δόγμα «δεν υπάρχει παρθενογένεση στη τέχνη» χλωμιάζει όταν κάποιος μελετήσει προσεκτικά τα έργα του Ηλία Κασσελά, διότι, δίχως να αναιρείται, χάνει την αξία του ως παρατήρηση. Δεν είναι η πρωτοτυπία Το ζητούμενο καθώς το σημαίνον έχει διατυπωθεί πολλές φορές: η υποψία ενός νέου σημαινόμενου είναι που συναρπάζει, αποδίδοντας μια πρωτογενή τροφή για σκέψη που δε μπορεί να αγνοηθεί.

Πάρης Καπράλος
Εικαστικός Επιμελητής

[κείμενο τεκμηρίωσης της ατομικής έκθεσης 
“Ομόφωνη Στιγμή”, “Τεχνοχώρος”, Αθήνα, 2022]